Cmentarz na Pęksowym Brzyzku

Zakopane, perła polskich Tatr, kryje w sobie wiele fascynujących miejsc, które przyciągają turystów z całego kraju. Jednym z nich jest niezwykły Cmentarz na Pęksowym Brzyzku, nazywany często Cmentarzem Zasłużonych. To miejsce, gdzie historia splata się z kulturą, a sztuka nagrobna opowiada fascynujące historie o ludziach, którzy tworzyli tożsamość Zakopanego i całego Podhala. Spacerując alejkami tej wyjątkowej nekropolii, można odbyć niezwykłą podróż w czasie i poznać losy wybitnych postaci, które na zawsze zapisały się w annałach polskiej kultury, nauki i sportu.

Historia i położenie cmentarza

Cmentarz na Pęksowym Brzyzku został założony około 1850 roku z inicjatywy księdza Józefa Stolarczyka, pierwszego proboszcza Zakopanego. Nazwa nekropolii pochodzi od Jana Pęksy, który ofiarował grunt pod jej budowę. „Brzyzek” w gwarze góralskiej oznacza urwisko nad potokiem, co doskonale oddaje położenie cmentarza nad stromym brzegiem Cichej Wody.

Cmentarz znajduje się w samym sercu Zakopanego, przy ulicy Kościeliskiej, w bezpośrednim sąsiedztwie zabytkowego drewnianego kościółka Matki Boskiej Częstochowskiej. Ta lokalizacja sprawia, że jest on łatwo dostępny dla turystów spacerujących po centrum miasta.

Architektura i sztuka nagrobna

Wchodząc na teren cmentarza przez charakterystyczną bramę zaprojektowaną przez Stanisława Witkiewicza, od razu można poczuć wyjątkową atmosferę tego miejsca. Nagrobki na Pęksowym Brzyzku to prawdziwe dzieła sztuki, które łączą w sobie elementy tradycyjnej sztuki podhalańskiej z nowoczesnymi formami artystycznymi.

Spacerując alejkami, można podziwiać różnorodność form nagrobnych. Są tu zarówno tradycyjne góralskie krzyże, jak i nowoczesne rzeźby. Wiele nagrobków zostało wykonanych przez znanych artystów, takich jak Władysław Hasior, Antoni Kenar czy Antoni Rząsa. Każdy z nich jest niepowtarzalny i opowiada własną historię.

Charakterystyczne elementy nagrobków

Na cmentarzu można zauważyć liczne motywy podhalańskie w zdobnictwie nagrobków. Pojawiają się tu elementy architektury góralskiej, tradycyjne ornamenty, a także rzeźby nawiązujące do lokalnej kultury i przyrody. Wiele nagrobków wykonanych jest z drewna, kamienia lub metalu, często łącząc te materiały w niezwykły sposób.

Zasłużeni spoczywający na cmentarzu

Cmentarz na Pęksowym Brzyzku to miejsce spoczynku wielu wybitnych postaci, które odegrały znaczącą rolę w historii i kulturze Polski, a szczególnie Zakopanego i Podhala. Spacerując alejkami, można odnaleźć groby znanych pisarzy, artystów, sportowców i działaczy społecznych.

Artyści i pisarze

Na cmentarzu spoczywają m.in. Kornel Makuszyński, autor popularnych książek dla dzieci, Kazimierz Przerwa-Tetmajer, poeta i prozaik związany z Podhalem, czy Stanisław Witkiewicz, twórca stylu zakopiańskiego. Ich nagrobki często nawiązują do ich twórczości i są prawdziwymi dziełami sztuki.

Sportowcy i taternicy

Pęksowy Brzyzek to również miejsce pochówku wielu wybitnych sportowców i taterników. Można tu znaleźć groby Heleny Marusarzówny, słynnej narciarki, Bronisława Czecha, olimpijczyka i pilota szybowcowego, czy Jana Długosza, alpinisty i literata. Ich nagrobki często zdobione są elementami nawiązującymi do ich sportowych pasji.

Ratownicy górscy i przewodnicy

Na cmentarzu znajdują się również groby zasłużonych ratowników TOPR i przewodników tatrzańskich. Ich nagrobki często zdobione są motywami górskimi i sprzętem alpinistycznym, co stanowi hołd dla ich odwagi i poświęcenia.

Atmosfera i znaczenie cmentarza

Cmentarz na Pęksowym Brzyzku to nie tylko miejsce pochówku, ale również swoisty skansen sztuki nagrobnej i ważny punkt na kulturalnej mapie Zakopanego. Spacerując alejkami, można odczuć niezwykłą atmosferę tego miejsca, gdzie historia miesza się z teraźniejszością, a sztuka opowiada o ludzkich losach.

Warto zwrócić uwagę na tablicę umieszczoną przy wejściu, na której widnieje napis: „Ojczyzna to ziemia i groby. Narody tracąc pamięć, tracą życie”. Te słowa doskonale oddają ducha tego miejsca, które jest nie tylko cmentarzem, ale również żywym pomnikiem historii i kultury.

Informacje dla odwiedzających

Godziny otwarcia: Cmentarz jest otwarty codziennie od 8:00 do 17:00. Bilety wstępu: Wstęp na cmentarz jest płatny. Bilet normalny kosztuje 3 zł, a ulgowy 1,50 zł.
Dojazd: Cmentarz znajduje się w centrum Zakopanego, przy ulicy Kościeliskiej. Można do niego łatwo dotrzeć pieszo z Krupówek lub dojechać lokalnym busem.
Parking: W pobliżu cmentarza znajduje się kilka płatnych parkingów, jednak w sezonie mogą być one zatłoczone.
Zwiedzanie: Warto zarezerwować około godziny na spokojne zwiedzanie cmentarza. Można skorzystać z usług przewodnika, który opowie fascynujące historie związane z pochowanymi tu osobami.

Podsumowanie

Cmentarz na Pęksowym Brzyzku to niezwykłe miejsce, które łączy w sobie funkcję nekropolii z rolą muzeum pod gołym niebem. To świadectwo bogatej historii i kultury Zakopanego oraz całego Podhala. Odwiedzając to miejsce, można nie tylko oddać hołd zasłużonym postaciom, ale również podziwiać wyjątkowe dzieła sztuki nagrobnej i poczuć ducha dawnego Zakopanego. Spacer alejkami tego cmentarza to podróż w czasie, która pozwala lepiej zrozumieć tożsamość i dziedzictwo kulturowe tego wyjątkowego regionu Polski. Bez wątpienia Cmentarz na Pęksowym Brzyzku stanowi obowiązkowy punkt na mapie każdego, kto chce dogłębnie poznać historię i kulturę Zakopanego.